तंबाखूजन्य कॅन्सर: एक चर्चा

तंबाखू, गुटखा, सिगारेट आणी तत्सम तंबाखूजन्य व्यसनांमुळे समाजाचे प्रचंड नुकसान होत आहे. कॅन्सरसारख्या दुर्धर रोगांना सामान्य लोकच नव्हे तर राजकीय नेतेही बळी पडत आहेत. म्हणून तंबाखूवर बंदी घालायची मागणी होत आहे. पण पुढे काय?

१०-१२ वर्षापूर्वीची घटना. भाटवडेकर नावाचे माझे मित्र आहेत. आम्ही एका प्रोजेक्टवर काम करत होतो. त्यांच्या पार्ल्यातल्या घरी नेहमी भेटत असू. तेव्हा त्यांनी सांगितलेली गोष्ट. त्यांचा एक जवळचा आप्त कॅन्सरग्रस्त झाला होता. बिच्चारा दिवसभर खुर्चीवर शांत बसून असे... नि:शब्द ! का? तर म्हणे त्याचं स्वरयंत्रच काढून टाकावं लागलं. घशाचा कॅन्सर होता आणि नेमका स्वरयंत्रावरच पसरला होता, वगैरे. पण महत्वाची गोष्ट हि, कि त्या सद्गुणी माणसाने आयुष्यात कधी तंबाखू, सिगारेट वगैरेना स्पर्शहि केला नव्हता. साधा सज्जन पापभिरू देवाधर्मातला माणूस, जो कधी दारूलाहि शिवला नव्हता. उदाहरणार्थ सुपारीच्या खांडाचंही व्यसन नसलेला सच्छील माणूस. 
वरील प्रकरचा कॅन्सर तंबाखू मुळे झाला नव्हता हे खरे असले तरीही कॅन्सर किंवा कर्करोग आणि तंबाखू ह्यांचा घनिष्ठ संबंध आहेच. बर्याच प्रकारचे कॅन्सर तंबाखूमुळे होतात आणि त्यावर तंबाखूजन्य व्यसने टाळणे हाच उपाय आहे.
महत्वाची गोष्ट ही गुटखा, तंबाखू, सिगारेट, मशेरी, इत्यादी व्यसने सहज उपलब्ध होणारी आहेत. अगदी कोणत्याही रस्त्याच्या बाजूला टपरीवर सिगारेट ४-५ रुपयात मिळते. (आता जरा महागली आहे.) त्यातही सहज चाळा (स्टाइल) म्हणून ओढणारेच अधिक असतात. चेनस्मोकर्स नावाचे अट्टलसिगरेटी हा एक वेगळा उच्चभ्रू वर्ग असतो. ते ग्रेट लोक्स असतात.  

पण डोक्याला चालना मिळावी म्हणून सिगारेट मारणारे बहुधा हौशी कलाकारच अधिक असतात. सॉफ्टवेअर, प्रोग्रामिंग, इंजिनियरिंग ह्या क्षेत्रातील मंडळी हटकून डोकं चालण्यासाठीच्या निमित्ताने सिगारेट मारताना दिसतील. थोड्याफार फरकाने तोच प्रकार बुद्धिजीवी, कलाकार, आदि मंडळीतही आणि इतरत्रही दिसेल. हा खरंतर फक्त त्या मानसिकतेचा पगडा असतो. बहुधा काहीतरी शुल्लक टाईमपास म्हणून सिगारेट हातात येते. त्याजागी कटिंग, चहा, कॉफी, चुइंगगम असलं काहीही चालू शकते. मध्यंतरी लंचनंतर सिगरेटची सवय लागली होती. सवयच ती... सोडली. आता बाहेर जाऊन टपरीवरचा कटिंग मारतो. सिगरेट आठवतदेखील नाही.
तंबाखू, बिडी, इ. प्रकार अंगमेहनतीची कामे करणारा शेतमजूर, कामगार वर्गामध्ये जास्त आढळतात. तर मशेरी गावाकडच्या स्त्रियामध्ये प्रचलित असते. गुटखा हा प्रकार मात्र ग्रामीण-शहरी असल्या सीमारेषा पलीकडचा आहे. खर्रा, मावा, पान हे तंबाखूजन्य पदार्थांचे आणखी काही नमुने. आपल्या तंबाखूची आंतरराष्ट्रीय प्रतिष्ठा अशी कि आमचे काही मित्र परदेशात जाताना अगदी आठवणीने तंबाखूच्या पुड्या सोबत घेऊन जातात, तिकडे पंचाईत नको म्हणून.  

तंबाखू आणि दारू हि दोन्ही व्यसने असलेले लोक पुष्कळ आहेत. पण फक्त बियर किंवा फक्त सिगारेट अश्याही प्रकारात बरेच लोक येतात. पण "आयुष्यात कधीच दारूला शिवलो नाही" असं म्हणणार्या सिगरेटग्रस्तांपेक्षा "सिगरेटला स्पर्शही करीत नाही" म्हणणारे दारूबाज अधिक फायद्यात असल्याचं लक्षात येईल. तसंही सिगारेट मधून ओढणाऱ्याला कोणतं मोठं सुख मिळते?... तर दारूतून पिणाऱ्याला मिळणारं सुख वादातीत असतं...! असा अस्मादिकांचा अनुभव आहे.
दारू किंवा बियरचे दुष्परिणाम होत नाहीत असे नाही. अल्कोहोलच्या अतिसेवनाने लिव्हरवर घातक दुष्परिणाम होऊन अनेकांचे जीवन उध्वस्त होते. अकाली मृत्यू ओढवतो. पण मर्यादित मद्यसेवन शरीरास तेवढं घातक नाही. उलट मर्यादित तंबाखूसेवन किंवा मर्यादित सिगरेटओढ देखील तेवढंच कॅन्सरजन्य घातक ठरू शकते.

समजा, तंबाखू, सिगरेट, गुटखा आणि तत्सम कॅन्सरजन्य पदार्थ बंद करून त्याजागी ५ रु., १० रु. किमतीची बियरची पाऊच आपद्ग्रस्तांसाठी टपरीवर उपलब्ध करून देण्यात आली तर? किमान फावल्या वेळेत (किंवा कामाच्या वेळेतही ) काहीतरी टिवल्याबावल्या कराव्यात म्हणून टपरीवर सहज मिळणारी सिगारेट ओढणारी जी प्रवृत्ती आहे, तिला पायबंद घालता येईल? एका व्यसनाला दुसऱ्या व्यसनाने आळा घालण्याची हि शक्कल लढवून निदान कॅन्सरच्या विळख्यातून तरुण सुशिक्षित सिगरेटग्रस्त पिढीला तरी बाहेर काढता येईल???